Heemkundige kring Osschaert Hamme

Het doel van de vereniging is het verleden van de gemeente Hamme in alle facetten, zoals: volkskunde, familiekunde, genealogie, heraldiek, toponymie, geschiedenis en aanverwante wetenschappen, te bestuderen en aan een breed publiek kenbaar te maken, hoofdzakelijk via publicaties,voordrachten en tentoonstellingen. Tevens ook het verzamelen en ordenen van alle dokumenten, fotomateriaal, voorwerpen, tijdschriften, krantenknipsels en boeken uit de eigen regio. Eveneens aandacht hebben voor en streven naar het behoud en de bescherming van waardevol lokaal erfgoed in de ruimste zin. Ook de interesse voor de geschiedenis van Hamme stimuleren en propageren naar alle inwoners van groot-Hamme.

PUBLICATIES PER JAAR:
1988 - 1989 - 1990 - 1991 - 1992 - 1993 - 1994 - 1995 - 1996 - 1997 - 1998 - 1999 - 2000 - 2001 - 2002 - 2003 - 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2009 - 2010 - 2011

1987 - Jaargang 1, nr 1

De kapel van Twee Bruggen (De Potter-Broeckaert)

Door de tussenkomst van Bertone, een man van moed en karakter, werd voorkomen dat de kapel van Twee-bruggen afgebroken werd in 1799.
Osschaert (De Potter - Broeckaert)

Verhaal over de Osschaert, de afgezant van de duivel en waar hij verbleef te Hamme.
Spot- en bijnamen (André De Clercq)

Dit artikel behandelt de bij en spotnamen van de "Hamsche wuiten", zijn ontstaan en betekenis.
De Duivelsklauw
(André De Clercq) (De Potter-Broeckaert)

Verhaal over de duivelsklauw. Hoe de geesten werden verdreven en de zwarte duivelklauw achterbleef.
Een kapelleke beloofd (De Potter-Broeckaert)
Oorsprong der Roode Lieve Vrouw
(De Potter-Broeckaert)

Beschrijft de oorsprong van de Roode Lieve Vrouw en hoe de duivel voor schut werd gezet.
De Reus van Hamme (De Potter-Broeckaert)

Een verhaal over de twist van de reuzen over wie de grootste was.
Hoe de Hammenaar "ne nieuwe" kreeg
(Jozef Van Geert)
De legende van "de Hamse Wuiten"
(André De Clercq) (VVV Hamme)

De legende over "de Hamse wuiten", over hoe de wuiten naar Venetie verhuisde en terugkeerde om terug te beginnen praten.
Volksgebruiken en sagen te Moerzeke en Kastel
(VVV Moerzeke)
Kludden met zijn ketting (Gazet Van Antwerpen 1941)

Verhaal over Kludden en het artikel bevat tevens een gedicht over deze kwelgeest.

1987 - Jaargang 1, nr 2

Luitenant Vertongen Renaat (André De Clercq)

Geboren te Hamme op 15 oktober 1877 en gestorven op zee op 1 februari 1918. Hij was onderluitenant-stuurman van het geniekorps, tevens was hij oorlogsvrijwilliger. Werd geinterneerd in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar hij weigerde zijn erewoord te geven om niet terug te keren. Na 8 maanden slaagde hij erin te ontsnappen en zijn eenheid, te Calais, te vervoegen. Daar werd hij echter verplicht terug te keren naar Nederland en zijn internering uit te zitten. De dag voor zijn vertrek naar Nederland, maakte hij nog een laatste vlucht waarvan hij niet terugkeerde en bleef hij zo van de oneer gespaard.
Het kasteel (André De Clercq)

Het kasteel in de plezantstraat werd gebouwd in het jaar 1731. In het artikel wordt de geschiedenis van het kasteel uiteengezet.
De heraldische leeuw (André De Clercq)

De Heraldische Leeuw is een stuk van de stenen schandpaal (welke vermoedelijk in de tuin van het kasteel staat), dat sinds 1964 in de binnentuin van het gemeentehuis staat. Vroeger stond de schandpaal opgesteld voor de afspanning "De Kroon"
Het archeologisch museum "Van Bogaert-Wauters" (André Van Bossche)

Het museum werd opgericht door Van Bogaert en zijn echtgenote A. Wauters in 1954. Brouwer van beroep, was Alphonse Van Bogaert naast wetenschappelijk vorser, vooral een amateurarcheoloog. Reeds op jeudige leeftijd was hij aanwezig tijdens de baggerwerken voor de rechttrekking van de Schelde te Driegoten, welke plaatsvonden op het einde van de vorige eeuw. De collectie bestaat dan ook voor een groot deel uit stenen werktuigen, maar ook voorwerpen van de voorhistorie tot de 17de eeuw

1987 - Jaargang 1, nr 3

In Memoriam: dr. Honoré Hylebos (André De Clercq)

Geboren te Geraardsbergen 1892. Hij was zeer geliefd bij de mensen "achter de dijk" waar hij vooral gekend was als het "doktoorken met pijp en fiets". Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog sloot hij zich aan bij de geheime dienst van het Engelse leger. Hij werd echter gearresteerd in 1915 en verbleef de rest van oorlog in het kamp van Munster. In 1919 vestigde hij zich in de Hoogstraat te Hamme op aanraden van de toenmalige onderpastoor van Hamme (een streekgenoot van dr. Hylebos).
Het openbaar vervoer en zijn regionale impact
(Harry Van Royen)

Is een overzicht van de geschiedenis van de spoorweg en de buurtspoorwegen die doorheen Hamme trokken. Beiden hebben immers een belangrijke rol gespeeld in de socio-economische geschiedenis van Hamme, in een tijd dat er nauwelijks sprake was van autoverkeer. Dit was zeker zo voor de gewone werkman, die blij was dat hij via de goedkope pendeltarieven naar zijn werk kon en toch op zijn geboortegrond kon blijven wonen en leven.

1987 - Jaargang 1, nr 4

275 jaar St. Cecilia harmonie te Hamme

1988 - Jaargang 2, nr 1

Verdwenen historisch erfgoed: Dionie Vermeire, de laatste Hamse touwslager (André De Clercq)

De touwslagerijen of spinbanen waren in Hamme over een grote oppervlakte verspreid. Sommige spinners werkten alleen, andere met drie of vier. Soms liepen ze met tien of twaalf naast elkaar op hun banen, dit was soms het geval in 't Klein Hulst. De laatste Hamse spinner Dionie Vermeire, gaf er in 1974 de brui aan. De heer Vermeire was de enige en ook de laatste spinner, die op de traditionele manier aan het werk is gebleven.
Een begrafenispolemiek anno 1838
(Harry Van Royen)

In het jaar 1838 wilde de pastoor geen wit baarkleed geven aan een jonge vrouw (ze zou volgens hem een daad gesteld hebben waardoor ze bij de gehuwden moest gerekend worden en dus een zwart baarkleed dragen). De menigte groeide al snel aan en om moeilijkheden te vermijden werd de begrafenis vlug gecelebreerd door onderpastoor Rommel. De menigte was zeer tevreden over de handelswijze van de onderpastoor, maar het gedrag van de pastoor werd gelaakt.
Het openbaar vervoer en zijn regionale impact: 4 - de buurtlijn Hamme-Moerzeke (1) (Harry Van Royen)

In december 1905 werd de studie voor de aanleg van de buurtlijn Hamme - Moerzeke beeindigd. Het reizigersverkeer zou aanzienlijk zijn daar 'de bevolking van Moerzeke begeeft zich dikwijls naar Hamme, de markten, het vredegerecht...'. Men zou zelfs kunnen rekenen op reizigers van St. Amands en Mariekerke. De totale kost voor deze lijnuitbreiding werd geschat op 435.000 Fr. De lijn werd uiteindelijk in gebruik genomen op 1 feb 1910

1988 - Jaargang 2, nr 2

Inleiding tot de geschiedenis van de Moerzeekse polders (Marc Osselaer)

Moerzeke, oorspronkelijk voor een groot deel bestaande uit moerassen en regelmatig overstroomd gebied, maakte deel uit van "Het land van Dendermonde". In 1246 vestigden de Norbertijnen zich te Kastel en stichtten er "het Hof ter Muncken". In de jaren die hieraan voorafgingen werden de eerste polders ingedijkt door deze monniken. De indijking gingen dan verder zuidwaarts.
Nieuwtjes van toen en nu (Harry Van Royen)

Voor 1875 was er te Hamme enkel de "gesproken krant" om plaatselijk nieuwtjes rond te strooien. Voor de geletterden waren er kranten uit Sint-Niklaas en Dendermonde, maar voor het provinciaal, nationaal of internationaal nieuws was men aangewezen op Gentse, Antwerpse of Brusselse kranten. Verder in het artikel vindt men een beschrijving van de Hamse pers.
Lokale persgeschiedenis (Harry Van Royen)
Ongelukken uit 1906 (Harry Van Royen)
Antwoord op een begrafenispolemiek anno 1838
(Leo Van Haver)

Geeft meer uitleg bij "een begrafenispolimiek", ondermeer de naam van de pastoor en de vermoedelijke schrijver van het artikel.

1988 - Jaargang 2, nr 3

Het openbaar vervoer en zijn regionale impact: 4 - de buurtlijn Hamme-Moerzeke (2) (Harry Van Royen)

In december 1905 werd de studie voor de aanleg van de buurtlijn Hamme - Moerzeke beeindigd. Het reizigersverkeer zou aanzienlijk zijn daar 'de bevolking van Moerzeke begeeft zich dikwijls naar Hamme, de markten, het vredegerecht...'. Men zou zelfs kunnen rekenen op reizigers van St. Amands en Mariekerke. De totale kost voor deze lijnuitbreiding werd geschat op 435.000 Fr. De lijn werd uiteindelijk in gebruik genomen op 1 feb 1910.
De goedendag (André Van Bossche)

Een goedendag als begroeting kennen wij beslist allemaal, maar de 'goedendag' die in dit stuk word beschreven zou je beslist geen goede dag geven. Wij behandelen namelijk het geduchte wapen dat werd gebruikt tijdens de Guldensporenslag op 11 juli 1302. De beschrijving van een 'goedendag' gaat als volgt: een lange stok (menslengte) met bovenaan een ijzeren band, voorzien van een heel scherpe ijzeren punt.

1988 - Jaargang 2, nr 4

De burgemeesters van Hamme; Jacques Felicien Vertongen (Harry Van Royen)

J.F. werd geboren op 13 september 1818 te Hamme. Na zijn opleiding in een kostschool te Melle begon hij te werken als klerk bij de Registratie en Domeinen te Hamme. In 1848 werd hij benoemd tot kapitein van de burgerwacht, een ideale positie voor een verdere carrière in de politiek. En op 26 januari 1861 werd hij bij K.B. tot burgermeester van Hamme benoemd. Een post die hij behield tot aan zijn dood in 1888.
Nieuwtjes van toen en vandaag (overzicht van Hamse kranten) (Harry Van Royen)

Een overzicht van de lokale persgeschiedenis van Hamme en een korte blik op de Moerzeekse pers. (vb. De Vrije Hammenaar, Gazet van Hamme, Gazet van Moerzeke,...)

1989 - Jaargang 3, nr 1

Marcel Bovijn, lokaal amateur-historicus, 1893-1988 (Harry Van Royen)

Marcel Bovyn zag in 1893 het levenslicht te Zottegem en behaalde in 1912 het onderwijzersdiploma. Hij was enkele maanden actief aan de gemeenteschool van Neder-Ename. In november 1912 werd hij definitief benoemd tot onderwijzer in St-Gillis-Dendermonde. Tijdens WOI was Marcel brancardier, hij bracht het tot 'Brancardier-Vuurkruiser' met acht frontstrepen. In 1925 werd hij benoemd tot directeur van de school te St-Gillis-Dendermonde. Het historisch werk van Marcel getuigt van uitzonderlijke veelzijdigheid. Met een interesseveld dat zich uitstrekt van de middeleeuwen tot de 20ste eeuw.
Uit het volksleven van Hamme in 1776 (Marcel Bovijn)

Bestaat uit een fragment van een geschil tussen twee boeren dat voor de rechtbank kwam.
De gesneuvelde Hamse en Moerzeekse soldaten van Napoleonistische oorlogen, 1803-1814
(Harry Van Royen)

Bevat de geschiedenis en een overzicht van de inlijving van soldaten in het keizerlijke leger ten tijde van Napoleon. Verder in het artikel vinden we een lijst van de gesneuvelde Hamse en Moerzeekse soldaten uit dat keizerlijke leger.
De buurtspoorlijn Hamme - Antwerpen, 1959-1988 (E. Vervaet)

Deze buurtspoorweglijn was in 1959 de laatste tramlijn die in de provincie Oost-Vlaanderen nog aanwezig was. Na afbraak van de laatste spoorlijnen in de Gentse regio werd beslist, en reeds uit economische redenen, om ook deze tramlijn af te schaffen en om te zetten in een buslijn. Het behouden van de tram zou te duur gekomen hebben door zijn afzondering in de provincie, door overdreven kosten van onderhoud en vernieuwing, door de wegenwerken aan spoorwegbruggen.
Vital Keuller, 1866-1945 (O. Baeyens)

Werd geboren te Rijsel (FR.) op, naar alle waarschijnlijkheid, 27 april 1866. Volgde een opleiding aan de Academie voor Schone Kunsten te Brussel waar hij les kreeg van ondermeer Jan Portaels en Jozef Stallaert. Hij was een onvermoeibaar werker met zijn eigen stijl, nl. realistisch = schilderen wat je ziet.

1989 - Jaargang 3, nr 2

Herdenkingsfeest 100 jaar onafhankelijkheid (Hamme-Moerzeke) (Harry Van Royen)

Het tijdschrift beschrijft de voorbereidingen en het feest van de 100 jaar Onafhankelijkheid zowel te Hamme als te Moerzeke. In Hamme werd de onafhankelijkheid heel uitbundig gevierd. In Moerzeke was het feest iets minder uitbundig, wegens de geleden schade van de laatste overstromingen.

1989 - Jaargang 3, nr 3

De ontstaansgeschiedenis van de Hamse jaarmarkt - 1734 (Willy Stevens)

Naar aanleiding van het 255-jarig bestaan van de Hamse jaarmarkt (in het jaar 1989) werd dit artikel geschreven. Het bevat het octrooi en de beschrijft de eerste jaarmarkten.
De oude spinbanen in het Hamse landschap
(Jozef Van Geert)

Een uittreksel uit het boek "Het nest van de Wuiten". Het geeft tevens een beeld van de economische bedrijvigheid te Hamme.
Sagen te Hamme en Moerzeke (Harry Van Royen)

Een sage kan omschreven worden als een overgeleverd volksverhaal, met een vrij fantasierijke bewerking van een historisch gegeven. Hier hebben we het tevens over de werkelijke aard van de Osschaert en hoe Kludden gebruikt kon worden als hekelaar.

1989 - Jaargang 3, nr 4

Moord versus volkslied (Harry Van Royen)

In dit artikel worden enkele moorden belicht die in de vorige eeuw in Hamme gebeurden en waarover toen marktliedjes gemaakt zijn.
Terug in het verleden. Om en rond de Durme te Hamme I (Roger Van Garsse)

In het tweede deel van het artikel heeft men het over de Durme toen die nog zuiver was en een economische functie had.
Locomobielperikelen te Hamme (Harry Van Royen)

Hier hebben we het over de mid-19de eeuwse weddenschap tussen een Engelse werktuigkundige, die blijkbaar een wagentje uitgevonden had dat door armkracht voortbewoog, en een Hammenaar die dacht in één week dit technisch hoogstandje te kunnen evenaren.

1990 - Jaargang 4

Themanummer Hamme St.-Anna (Harry Van Royen)

Als men door het huidige Sint-Anna dorp rijdt, dan zou men denken dat deze straat niets meer is dan een van de vele straten van Hamme. Niets is echter minder waar! Hoe klein het dorp ook mag wezen, het is een heel speciaal plaatje met een eigen verleden. Door de eeuwen heen hebben de bewoners van deze plaats er steeds naar getracht om onafhankelijk te kunnen blijven van de grotere, om zich heen liggende gemeenten. Op zichzelf is het niet zo groot, maar toch spartelde het , geformuleerd onder de naam 'Heerlijkheid van Hamme en St.-Anne, door de woelige geschiedenis van de Zuidelijke Nederlanden.

1990 - Jaargang 4, nr 1

Edward Poppe en Filip De Pillecyn

Een stuk over deze twee medestudenten die beiden zeer verschillen waren. Ook al hadden ze eenzelfde genegenheid voor en verknochtheid aan hun land en volk. Zeker waren het beide grote flaminganten en overtuigde christenen, hetzij elk op zijn manier.
Enkele gegevens over de Nationale Militie van 1816 en 1820 voor Hamme en Moerzeke

Een artikel over het aantal te leveren militieleden. Ook werden de plaatsen van stationering bepaald.
Allo! Allo! Hier Veltem! Een KVRO uitzending vanuit Hamme, juni 1930

In dit stuk heeft men het over de geschiedenis van de radio voor 1930 en de ontwikkeling van de het gebruik van het medium tijdens de eerste Wereldoorlog en kort daarna. Tevens heeft men het over de KVRO uitzending en het doel van deze uitzending te Hamme.
Analyse van enkele 'land en prijzijboeken' uit Groot Hamme, deel 1

een voorloper van het moderne kadasterregister (1786) Het systematisch optekenen van de onroerende goederen in een bepaald gebied, waarbij men de gegevens betreffende de grondeigendom en dergelijke meer vastlegt onder de vorm van kaarten en registers, vond zijn oorsprong reeds in het Oude Egypte. De opmetings- en omschrijvingswerken, voor het publieke register van onroerende goederen, werden door een landmeter uitgevoerd. Bij het opmeten van de goederen werd steeds de plaatselijke landmaat gebruikt dewelke sterk verschillend was per regio.

1990 - Jaargang 4, nr 2

De kamerverkiezingen in het kanton Hamme (1919-1939)

Deze bijdrage geeft eerder een beschrijving van de evolutie van het kiesgedrag van de inwoners van het kieskanton Hamme. Dit artikel biedt reeds een aantal nieuwe elementen die ook voor het verder lokaal onderzoek zeer belangrijk zijn, we denken hier aan de Nationale Partij, een conservatief-katholiek clubje dat enkel in dit kanton bestond.

1990 - Jaargang 4, nr 3

Van dorp tot gemeente: aanvragen tot oprichting van nieuwe gemeenten tijdens de jaren 1830-1850: speciale casus St. Anna (Harry Van Royen)

Het nawoord bij de speciale casus: St.-Anna.
Terug in het verleden. Om en rond de Durme te Hamme II (Roger Van Garsse)

Vervolg van het leven op en rond de 'kaai' te Hamme in het begin van de 20ste eeuw.
Sagen te Hamme en Moerzeke De brandende spookkaros te St. Anna (Eddy Van der Stock)

Als aansluiting op het vorige artikel i.v.m. onze lokale Sagen en Legenden, omschrijven we in dit artikel een sage die minder bekendheid heeft verworven, nl. de spaakkaros. Het verhaal speelt zich af in St.-Anna.
Herdenkingsfeest 100 jaar onafhankelijkheid - Moerzeke (Werner Laget)

Moerzeke, met de parochie Kastel, heeft zich nooit laten pramen als er hier of daar moest gefeest worden. Met zijn ong. 4000 inwoners bracht men altijd voor mekaar iets op het getouw te zetten dat gezien mocht worden. Groot en klein waren steeds in de weer bij de komst van hoog bezoek, de inhuldiging van een pastoor, een eremis, enz. Dit was niet anders voor het herdenkingsfeest 100 jaar onafhankelijkheid. Inhet artikel vinden we een beschrijving van de stoet die door Moerzeke en Kastel trok in 1930.
Hamse kaatshoogspraak te Zele (Harry Van Royen)

De kaatssport wordt in onze regio als sinds eeuwen gespeeld. Op 7 november 1847 vond er een kampioenschap plaats te Huivelde, de organisatie berustte bij hebergier Cooremans. Het kampioenschap werd betwist tussen een Zeelse en een Lebbeekse ploeg, waarbij de laatste ploeg de hulp kreeg van een 'Hams kaatswonder'. Maar dit 'kaatswonder' bleek alles behalve een wonder te zijn.
Jozef Joos en Dendermonde (Aimé Stroobants)

In het Dendermondse tijdschrift "Ons Dendermondsche Volk" publiceerde de Hamse schrijver Jozef Joos een van de mooiste beschrijvingen van de toenmalige Dendermondse vestingen. Over deze schrijver is weinig bekend. In 1881 te Hamme geboren, hield hij (met zijn twee ongehuwde zusters Emma en Elisa) jarenlang een tabakswinkel in de Kerkstraat open. Publiceerde ook nog "Van menschen en dingen" en "Pater Paul".
De Spaar- en Leengilde St. Elisabeth of de start van de werking van de Boerenbond te Hamme en Moerzeke (Harry Van Royen)

De landbouw in Vlaanderen werd in de 19de eeuw geplaagd door verschillende crisissen, waarbij de jaren 1845-1848 en 1880-1895 harde jaren waren voor boeren en landarbeiders. De katholieke kringen hadden ingezien dat het niet veel langer mogelijk zou zijn om verpauperde kleine boeren en landarbeiders verder weg te houden van de industrie in kleine en grote steden, waar waarden als land, goede zeden en godsdienst weinig indruk maakten op de arbeidersmassa, samenhokkend in donkere, stinkende en onhygienische beluiken en aldus een gemakkelijk prooi waren voor de socialisten. Daarom achtte men de oprichting van katholieke landbouwsyndicaten noodzakelijk. Het duurde wel nog tot 1902 vooraleer er te Hamme een Spaar- en Leengilde werd opgericht.
Hams deelname aan de Ros Beiaardommegang (Harry Van Royen)

Iedereen denkt bijhet horen van de Ros Beiaardommegang onmiddellijk aan Dendermonde. Maar de oorsprong van deze legende is menigeen onbekend. Bij de ommegangen waren er ook niet-Dendermondse verenigingen betrokken. Zo werd de beginnende muziekkapel van de stoet van 1914 geleverd door de harmonie St.-Cecilia uit Hamme.

1990 - Jaargang 4, nr 4

De gerechtelijke vervolging van een lijk - 1754
(Eddy Van der Stock)

Het proces van een vrouw die zelfmoord had gepleegd, gezien in die tijd "zelf-doding" of het recht daartoe in extreme omstandigheden niet altijd van zelfsprekend was.
Terug in het verleden. Om en rond de Durme te Hamme III (Roger Van Garsse)

In de periode rond 1930 had Hamme een nieuwe kaai gekregen, deze was een stuk lager en kon als dusdanig meer schepen ontvangen. Dit was noodzakelijk omdat de industrie in Hamme een sterke groei meemaakte in die periode.
De St. Jozefskapel en St. Jozefsgilde van Hamme St. Anna (Johan Vincke)

Dit artikel behandelt de geschiedenis van zowel de sint-Jozefskapel als de Sint-Jozefsgilde. En werd gepoogd een samenbundeling te geven van de verschillende documenten en mondelinge overdrachten in de loop der geschiedenis.
Het Onze Lieve Vrouwbeeld te Kastel (Pol Van Riet)

De geschiedenis over het Lieve Vrouwbeeld begint in een plaatsje Foy, tussen Dinant en Celles. Het is waarschijnlijk de heer van Moerzeke die een beeld heeft meegebracht uit die regio.
Het Campo Santokerkhof van St. Amandsberg, de laatste rustplaats van F. De Pillecijn
(Harry Van Royen)

Dit artikel gaat over de laatste rustplaats van F. de Pillecyn: het Campo Santo kerkhof. Over het geschiedenis en het ontstaan van dit kerkhof.

1991 - Jaargang 5, nr 1

Roger Cools

Geboren te Hamme op 1 april 1919, op een boogscheut van het atelier van Achilles Van Sassenbrouck. Onweerstaanbaar voelde Roger zich aangetrokken tot de meester. Met gespannen aandacht volgde hij de penseeltrekken en kleurmenging van de schilder; daar voelde hij in zich de roeping opkomen om ook schilder te worden. Toch zal hij Van Sassenbrouck niet nabootsen en is er weinig invloed van hem te bespeuren: noch de zware omtreklijnen noch het harde koloriet zo typisch voor Van Sassenbrouck. Hij volgde tot 1933 avondlessen aan de Gemeentelijke Academie en was er van 1942 tot 1949 leraar, in opvolging van Maurits Tilley. Wij mogen dus terecht spreken van een Hamse schilder, hoewel hij zich, na zijn benoeming tot leraar te Oostende, definitief in de kuststad vestigde.

1991 - Jaargang 5, nr 2 + 3

Stille helden: Eduard Lauwaert. De "Butcher Boy" crasht - 5 nov. 1943 (Eddy Van der Stock)

Een overzicht van het leven van Eduard Lauwaert net voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het relaas van de vlucht en de crash van de "Butcher Boy" en het verhaal over hoe het enig, niet gevangen genomen, bemanningslid kon worden gered van de Duitsers.
Turbulente meidagen te Moerzeke-Kastel in 1940 (Werner Laget)

Door dit gebied moest het Belgische leger zich terugtrekken, onder de druk van het Duitse leger en zou snel als mogelijk de wijk naar Frankrijk nemen.
Groei en bloei van het aantal artsen (Hamme-Moerzeke 20e eeuw) (Harry Van Royen)

Dit artikel toen de evolutie van artsen in Groot Hamme.
Terug in het verleden. Om en rond de Durme te Hamme IV (Roger Van Garsse)

Hierin heeft men het over de soorten gemotoriseerde schepen die in deze periode op de Durme voerden. Alsook over de vismijn en in een later stadium werd de Durme ook als ontspanningsoord gebruikt.

1991 - Jaargang 5, nr 4

Vlaggen te keur

Wanneer we nu aan het gebruik van vlaggen denken, dan zien we slechts een beperkt aantal exemplaren opduiken bij een even beperkt activiteitenprogramma. In optochten valt het immers op dat er slechts gelijkaardige vlaggen worden meegevoerd, resultaat van serieproductie. Voor de jaren zestig was het op het vlak van de banistiek een groot verschil. Iedere vereniging of lokale afdeling van om het even welke organisatie bezat een eigen, originele, vlag wat bij massale optochten een zee van kleur met zich meebrachten. Ondanks de huidige verwaarlozing van de vlag als communicatiedrager blijft het feit dat de vlag één van de oudste menselijke emblemen is, eerst als identificatie- en herkenningsteken bij militaire operaties en vervolgens meer en meer als symbool van verbondenheid en eenheid, zowel bij religieuze, sociale, culturele en politieke vereniging, kortom bij verenigingen voor actieve mensen, evenals bij de dood, zoals bij de 'Broederschap van de Goede Dood'.

1992 - Jaargang 6, nr 1

Eduard Poppe en Filip De Pillecijn (R. De Roover)
Enkele gegevens over de Nationale Militie van 1816 en 1820 Hamme en Moerzeke (Erik L. Schepens)
Allo! Allo! Hier Veltem. Een KVRO uitzending vanuit Hamme, juni 1930 (Harry Van Royen)
Analyse van enkele "land- en prijzijboeken" uit Groot-Hamme. Deel I: een voorloper van het moderne kadasterregister (1786)
(Eddy Van der Stock)

1992 - Jaargang 6, nr 2

De Kamerverkiezingen in het Kanton Hamme, 1919-1939 (Patrick De Cock)

1992 - Jaargang 6, nr 3 + 4

Molensprokkels: uit het handboek van touwslager Pieter-Francis Vermeire, 2e helft 18e eeuw
(Marcel Pieters)

in deze bijdrage geciteerde handboek bevat heel wat informatie over het zakenleven van een ambachtsman uit de 2de helft van de 18de eeuw, meer bepaald over de periode van 1764 tot 1786. Hoewel het niet expliciet vermeld staat dat hij te Hamme woonde, is het aan de hand van de erin voorkomende toponiemen en familienamen overduidelijk dat we hier te doen hebben met een telg van de bekende touwslagersgeslacht "Vermeire" uit de Wuitensgemeente.
De toestand van de schoolbevolking in het kanton Hamme op 31 dec. 1918 (Harry Van Royen)

Een overzicht van de scholen en de leerlingen per school in de periode eind 1918.
Iets over brandrampen te Hamme (Harry Van Royen)

Sinds het ogenblik dat de mens zich met allerhande bouwsels omringde was het brandgevaar een immer dreigende vijand. De mens probeerde zich zo snel mogelijk te organiseren tegen deze vernietigende ramp. In het artikel vinden we enkele belangrijke branden terug.
Heraldiek (Erik De Rijcke)

De heraldiek is ontstaan in de tijd dat oorlogsvoering in harnassen en andere beschermende kledij gebeurde. Dit was het antwoord op het probleem van de onherkenbaarheid dat een harnas met zich meebracht. Dit stuk verklaart de heraldiek die voorkomt in Hamme en Moerzeke.
Oorlogsherinneringen aan de buurtspoorlijn "H", Hamme - Antwerpen (Gustave Dierickx)

De tramlijn was, ten tijde van de beide wereldoorlogen, het transportmiddel bij uitstek voor de Hammenaar. Terwijl de spoorwegen onregelmatig en vooral voor de bezetters presteerden. De belevenissen op lijn "H" geeft een overzicht van gebeurtenissen die de tramlijn ten dele viel.
Nog iets over bijgeloof: Osschaert en Co
(Laurent Saegeman)

Geschreven door het medelid Laurent Saegeman noteerde twee verhaaltjes over Osschaert en een over een andere duivel. Ze werden verteld door zijn echtgenote, Paula Buggenhout, die ze als kind nog gehoord had van haar grootmoeder.

1993 - Jaarboek 1

Gemeentepolitiek in Waasmunster, 1938-1947
(Olaf Moens)

De situatie in Waasmunster valt onmiddellijk op. Deze gemeente is de enige in het arrondissement Dendermonde (28 gemeenten) waar het vooroorlogse gemeentebestuur zich volledig kon handhaven gedurende de hele bezetting. De situatie van Waasmunster kan dus reeds op het eerste gezicht uitzonderlijk genoemd worden.
Analyse van enkele "land- en prijzijboeken" uit Groot-Hamme. Deel II: St. Anna (1775 - 1785)
(Eddy Van der Stock)

Het eerste deel handelt voornamelijk over St Anna. St. Anna werd zo'n 218 jaar geleden door de landmeter opgedeeld in 4 delen (gehuchten). Elk deel wordt dan nog eens opgedeeld in percelen. In het artikel worden verder per perceel de eigenaar en een beschrijving van het perceel.
Een dubieuze erfeniskwestie wegens niet-toerekeningsvatbaarheid bij de familie Verhoeven (Willy Stevens)

Een beschrijving van hoe het er tijdens het "Ancien Régime" aan toeging, wanneer een erfgenaam niet over zijn of haar volledige verstand beschikte. Het is niet moeilijk te begrijpen dat in die tijd veel minder omslachtig was om iemand geestelijk gehandicapt te laten verklaren.

1994 - Jaarboek 2

Van houten brugconstructie tot ijzeren vakbouwwerk (Mirabrug) (Harry Van Royen)

De geschiedenis van de Mirabrug, het ontstaan, de eerste constructie in hout en de latere ijzeren constructie. Alsook de groeiende activiteiten rond de brug.
Sociaal oproer in Hamme voor Wereldoorlog I.onderzoeksnotities (Geert Van Goethem)

Armoede, uitbuiting, epidemieen, kindersterfte, analfabetisme, alcoholisme... de grauwe leefwereld van de arbeiders uit de 19de eeuw, zoals die in de literatuur en media uitvoerig wordt geschetst was ook in Hamme een bittere realiteit. Maar waarom was het hier zo erg? Was er dan geen protest? Waarom kon die onderdrukking een halve eeuw duren? Waarom was er in Hamme geen Daens of Anseele? In ons collectief geheugen zitten blinde vlekken. Wij zijn de armoede vergeten, we hebben de huisjes van de schande afgebroken, de laatste sporen van de spinbanen weggewist en we zijn meteen vergeten dat het volk zich wel degelijk heeft verzet. In deze bijdrage wordt een schuchtere poging ondernomen om het sociale protest in Hamme te beschrijven.
Landbouworganisaties te Waasmunster 1912-1923 (Harry Van Royen)

Beschrijft de oprichting van landbouworganisaties te Waasmunster in het begin van de 20ste eeuw. Ook worden er antwoorden gegeven op het waarom en wat.
Broederschappen te St. Anna (Eddy Van der Stock)

In dit artikel heeft de schrijver het over waarom mensen zich in broederschappen verenigden en welke er in St.-Anna aanwezig waren. Over de confrérie van het Heilig Kruis wordt meer aandacht geschonken.
Graf- en gedenkschriften in de St. Pietersbandenkerk te Hamme (Erik De Rijcke)

Beschrijving van de gevonden (en nog leesbare) gedenkstenen in de St.-Pieterskerk te Hamme. Wie er wel in de kerk kon begraven worden en wie niet.

1995 - Jaarboek 3

Het landbouwcomice van het kanton Hamme 1896-1995 (Harry Van Royen)

Een bijdrage tot de geschiedenis van de officiele landbouwverenigingen. Het jaarboek werd geschreven naar aanleiding van 100 jaar landbouwcomice, gezien het belang van de landbouw in de geschiedenis van het kanton Hamme.

1996 - Jaarboek 4

Pater Vertenten (Harry Van Royen)

Deze brochure gaat over pater Petrus Vertenten, geboren te Hamme 1884, overleden als Missionaris van het Heilig Hart in 1946. Deze beknopte biografische schets, hoe beperkt ook in zijn opzet, toont ons een verrassend portret van Petrus Vertenten, dat beantwoordt aan het profiel dat de moderne missiologie schetst van de hedendaagse missionaris. Missie vandaag betekent vooral inculturatie, welke een grote eerbied veronderstelt voor de cultuur die het evangelie ontvangt, en respect voor de mensen die in deze cultuur leven. Petrus Vertenten was blijkbaar zijn tijd ver vooruit.
Kerkhoven en begraafplaatsen van Groot-Hamme (Erik De Rijcke)

Naar aanleiding van het jubileum van het Hamse kerkhof, alsook die van Hamme-Zogge en Moerzeke, werd dit deel van het jaarboek volledig gewijd aan de kerkhoven en begraafplaatsen. Over het ontstaan, de betekenis en de geschiedenis van de verschillende kerkhoven in Groot-Hamme.

1997 - Jaarboek 5

Bijdragen tot de geschiedenis van de polders en wateringen in Hamme (Marcel De Vriendt)

Beschrijving van de veroorzaakte wateroverlast door de eeuwen heen te Hamme en Moerzeke. Evenals het dijkenwerk en het onderhoud. Bovendien worden enkele overstromingen beschreven.
Het renteboek van de Heerlijkheid Bulbier, 1624
(Erik L. Schepens)

Beschrijving van de heerlijkheid Bulbier (broek) van 1624 tot 1746, van de verschillende eigenaars. De heerlijkheid bestond uit 30 lenen en staan allemaal in het renteboek beschreven.
Visserijgeschillen tussen Hamme en Waasmunster, 1653 - 1683 (Willy Stevens)

Voor 1900 was de opbrengst van de visserij een niet onbelangrijke bijverdienste of een rechtstreekse verbetering van het mager dieet. Het spreekt voor zich dat in het Ancien Régime, toen elke bron van inkomsten van belang kon zijn voor een openbaar of een privé-inkomen, het controleren van het visrecht een niet onbelangrijke bezigheid was. Het stropen, het anders interpreteren van de eigendomsrechten van wat nu als rivier of als beek diende bekeken te worden, gaf aanleiding tot menigvuldige juridische conflicten. Op de Durme was het niet minder dan op de andere plaatsen het geval en dit leidde regelmatig tot conflicten, op het water en in de rechtbank.

1998 - Jaarboek 6

De eerste wereldoorlog en noodgeld in Hamme
(Hugo De Looze)

Het goederen dat werd verdeeld in de oorlog in de keukens onder de verarmde Hamse bevolking.
Het Monument Commératif de Hamme: de ontstaansproblemen van het Hamse oorlogsmonument 1919-1925 (Harry Van Royen)

Tegen het begin van 1919 begon het normale leven terug zijn gang te gaan. Naast de economische heropbouwproblemen was het ook tijd om de overwinning te herdenken, liefst met een aangepast monument. Het artikel geeft een overzicht van het tot stand komen van het monument en de problemen waarmee de oprichting te maken kreeg.

1999 - Jaarboek 7

Geschiedenis van een spin (Erik De Rijcke)

In dit artikel handelt over de geschiedenis van de textielindustrie te Hamme in de 19de en 20ste eeuw, zowel over het ontstaan als de evolutie van de industrie en de verschillende firma's die er in Hamme bestonden.
Kerkhoven en begraafplaatsen van Groot-Hamme - deel II (Erik De Rijcke)

Vult het eerste deel aan met enkele interessante wetenswaardigheden, alsook een beeld over de drie burgemeesters die in een tijdspanne van 15 jaar tijdens hun ambt overleden.

2000 - Jaarboek 8

Beroepen per straat en huisnummer anno 1945
(Paul Van de Velde)

Deze bijdrage biedt ons een merkwaardig overzicht van welke beroepen er in 1945 zoal voorhanden waren in een landelijke gemeente zoals Hamme. Per straat werd in alfabetische volgorde elke persoon welke een zelfstandig beroep uitoefende opgenomen in deze lijst. Vele van deze beroepen zijn nu reeds verdwenen, ook merken wij op dat vele herbergiers er soms nog één of meerdere andere beroepen op na hielden.
Inhuldigingen en jubelfeesten in de Hamse parochies (Julien De Vuyst)

De waardering voor personen, verenigingen en historische feiten hebben zich steeds geuit in huldigingen en feestvieringen. Vaak waren dit de enige ontspanningsmomenten in het mensenleven van een plattelandsbewoner. Het gebrek aan vervoer beperkte de reismogelijkheden en het waren alleen de beter bedeelden, die met paard en koets verder geraakten dan een paar kerktorens in de omgeving. De gewone man moest het stellen met een paar kermissen in de naburige dorpen om ontspanning en desgevallend een "lief" te zoeken. Het godsdienstig leven de arbeider werd vooral bevorderd door bedevaartsoorden, waar hij met zijn smeekbeden terecht kon. Ook stonden de gewone mensen voortdurend onder de controle van de geestelijkheid, die zeer waakzaam was over de zedelijkheid van de dorpeling.
Testamenten, schenkingen en staten van goed van enkele begijnen uit Waasmunster, gesteed in het begijnhof O.L.Vrouw ter Hooie (Erik L. Schepens)

Het begijnhof van Onze-Lieve-Vrouw ter Hooie werd gesticht in de eerste helft van de 13de eeuw. Het is gelegen in de Lange Violettestraat en lag oorspronkelijk buiten de stadsmuren. Door de bouw van de tweede stadsomwalling in 1325 kwam het binnen de muren te liggen. Een begijnhof is een volwaardige leefgemeenschap, waar het religieuze leven centraal staat. De begijnen hebben binnen de religieuze wereld een heel eigen staat. Ze leggen geloften af van kuisheid en gehoorzaamheid aan de grootmeesteres. Een gelofte van armoede is er niet, ze moeten echter zelf in hun levensonderhoud voorzien. Het huisje dat ze introkken was meestal hun eigen huis.
Bijdrage tot de geschiedenis van de schandpaal der heerlijkheid van Hamme en St. Anna (Jackie Thiron)

Bijdrage over de algemene geschiedenis van de schandpaal en in het bijzonder over de schandpaal van de heerlijkheid Hamme en St Anna.
Brochure van de tentoonstelling ter gelegenheid van de 50e verjaardag van de oprichting van het vrijwilligerskorps voor Korea (Robert Verheyden)

De tentoonstelling werd gehouden ter herinnering van de oorlog in Korea. In de brochure heeft een chronologisch overzicht van de gebeurtenissen, wat vooraf ging en wat de bijdrage was van onze landgenoten in dat verre land.
Kroniek van 2000 (André Van Bossche)

Overzicht van een aantal gebeurtenissen te Hamme in het jaar 2000.

2001 - Jaarboek 9

Kroniek van een kliniek - Het hospitaal van Hamme (Erik De Rijcke)

Bij het doorlopen van deze kroniek valt onmiddellijk het jaartal 1862 op. Het jaar waarin het eerste Hamse ziekenhuis werd opgericht. 140 jaar later leert een eenvoudig rekensom ons dat dit ziekenhuis ingestaan heeft voor 2 à 3 miljoen tussenkomsten op medisch vlak en dat enkele duizenden mensen, zowel dokters als personeel, hier hun werkvloer hebben gehad.

2002- Bijzondere uitgave naar aanleiding van open monumentendag :

Waar men gaat langs Hamse wegen... (door André Van Bossche)

Volksdevotie en meer bepaald Maria-devotie heeft steeds een massale aanhang gekend. Duizenden kapelletjes zijn nog steeds in Vlaanderen aanwezig. Bedevaartsoorden kunnen nog massaal rekenen op talrijke bezoekers. Kapelletjes treft men in alle vormen en op alle plaatsen aan.

2002 - Jaarboek 10

De Durme van bron tot monding (door André Van Bossche)

Een eerste deel gaat over het traject dat de Durme maakt langs de vele dorpen en gemeenten om uiteindelijk in de Schelde te belanden, een geografische benadering met aandacht voor het historische en economische aspect.
geschiedenis van een rivier (door Hugo De Looze)

Een tweede bijdrage gaat over de bruggen, veren en ponten uit de nabije omgeving.
Mirabrug (door André Van Bossche)

Het derde luik van het jaarboek is gewijd aan de Mirabrug en alle festiviteiten welke hiermee verband houden

2003 - Jaarboek 11

Geschiedenis dekanale Sint-Pieterskerk (door Erik De Rijcke)

Ter gelegenheid van de 250-jarige herdenking van de kerkwijding in 1753, wordt de eerste monografie over de geschiedenis van de Sint-Pietersbandenkerk gepubliceerd. De geschiedenis van dit gebouw, dat sinds mensenheugenis deel uitmaakt van het religieuze, sociale en maatschappelijke leven van Hamme, werd reeds eerder opgetekend. Bij deze 250-jarige herdenking van de kerkwijding worden deze teksten nu in boekvorm uitgebracht.

2004- Jaarboek 12

Filip De Pillecyn (door Jurgen De Pillecijn)

Het boek werd uitgebracht naar aanleiding van het Filip De Pillecynjaar 2004. Op deze manier wilden wij dan ook ons steentje bijdragen en onze trouwe leden hiermee een beter inzicht geven in leven en werk van deze toch wel bijzondere persoonlijkheid van eigen bodem.

2005 - Jaarboek 13

Slag bij Waterloo schonk Hamme tijdelijke stadstitel (door Hugo De Looze)

Had de toenmalige burgemeester G. Vermeire de eretitel "Stad" aanvaard, dan zou Hamme enigszins anders ontwikkeld geweest zijn. In plaats van een 'buitengemeente' te zijn, zou Hamme misschien zelfs als 'klein stedelijk gebied' geklasseerd kunnen worden. Het jaarboek probeert hierop een antwoord te formuleren.

2006- Jaarboek 14

Carnaval door de eeuwen heen: historiek en carnaval in Hamme (door M. Saeys - A. Van Bossche - O. Van De Voorde - E. Vermeire)
het reilen en zeilen van de vereniging 'Die Hamse Wuitens' van 1956 tot 2006 en hun 50-jarig jubileum (door M. Saeys - A. Van Bossche)

2007- Jaarboek 15

"Watersnood in 1906; Hamme/Moerzeke/Kastel/Grembergen" (Hugo De Looze)

Met deze publicatie herdenken we een zwarte bladzijde uit onze plaatselijke geschiedenis; 1906 staat immers geboekt als een rampjaar waar watersnood in vele gemeenten ellende en armoede bracht. Ook Hamme, Moerzeke en Grembergen bleven niet gespaard van de verwoestende kracht van het zwellende water dat toesloeg waar onze dijken het kwetsbaarst waren. Diverse dijkbreuken hebben onze regio dan ook enorme schade en veel menselijk leed bezorgd. Om deze gebeurtenis in herinnering te houden en om ons een idee te kunnen vormen van de omvang van deze ramp, schrijft Hugo De Looze een eeuw later, aan de hand van authentieke archiefstukken zijn bevindingen in een boek.

2009- buitengewone uitgave I

"Sint Jozefskapel 1709-2009" (André Van Bossche)

2010- jaarboek

'Op stap door Moerzeke met kunstschilder Edward Pas', zo luidt de titel van het nieuwe jaarboek van de Hamse heemkring Osschaert.
Het boek is een artistieke wandeling geworden door Moerzeke, het dorp waar de in 1980 overleden Edward Pas uit Londerzeel net na de Eerste Wereldoorlog op 14-jarige leeftijd kwam wonen. In het Scheldedorp werd de kunstschilder in de eerste plaats een bekend figuur als onderwijzer meester Pas.
Zoon Paul beschreef in het jaarboek van de heemkundige kring de geschiedenis van Moerzeke op basis van de schilderijen van zijn vader. 'Hij trouwde hier in het dorp en kreeg acht kinderen', getuigt Paul.'Moerzeke werd de grote inspiratiebron voor zijn schilderijen. Mijn vader was een echte landschapsschilder en ondermeer daarom komt Moerzeke heel vaak in zijn oeuvre aan bod. Dit jaarboek heeft natuurlijk in de eerste plaats een heemkundige waarde en daarom ben ik gaan vorsen in de geschiedenis van Moerzeke. Op die manier ben ik een amateurhistoricus.'
'Mijn activiteiten in de Gentse gidsenvereniging Gandante gaven me het idee om een wandeling te maken door Moerzeke, aan de hand van vaders schilderijen. Naar aanleiding van een retrospectieve tentoonstelling ontstond ruim vijf jaar geleden al het idee om dit boek te schrijven.'
Liefhebbers van klassieke schilderijen met landschappen, dorpszichten en stillevens als onderwerp, zullen zeker hun gading kunnen vinden in dit jaarboek. Het oeuvre van Edward Pas (1904-1980) sluit heel nauw aan bij de Dendermondse Schilderschool. Waar Pas aanvankelijk vooral dorpsgezichten en Scheldelandschappen schilderde, ging zijn aandacht later uit naar stillevens en bloemstukken in een veel feller koloriet, vaak op doek gezet met een paletmes.
Bron: Het Nieuwsblad (11 februari 2010)

2011- jaarboek

In het jaarboek 2011 wordt de geschiedenis van de brandweer van Hamme en Moerzeke belicht. Met "175 jaar gemeentelijke brandbestrijding - historie en kroniek van de Hamse brandweer" keren we terug naar 1836. In dat jaar worden "Domien Van Bogaert, Joannes Van Bogaert, Joannes Van Gheyte en Frans Casteleyn benoemd als brandspuytgasten der gemeente". Een ideale gelegenheid om hierover een publicatie uit te brengen.
Ook de geschiedenis van de brandweer van Moerzeke, die sinds 1860 instaat voor de brandveiligheid van de bevolking, komt aan bod.
Het resultaat is een realistisch, boeiend en vlot leesbaar jaarboek van ruim 180 blz. De prachtige en unieke foto's illustreren het boek op fraaie wijze en roepen ongetwijfeld vele nostalgische herinneringen op uit zowel een ver als recent verleden.